Yapay Zeka Nedir: AI Hakkında Bilmeniz Gereken 12 Şey

Herkes ondan bahsediyor! Ama yapay zeka nedir sorusuyla karşılaştığında birçok kişi tam olarak yanıt veremiyor.

Yapay zeka kavramı ve yapay zeka araçlarının nasıl kullanıldığı birçok insan için merak konusu. İlgi çekici ve heyecan verici bu kavram eğitim, sanat, ekonomi gibi birçok alanı çoktan etkilemeye başladı. 

Bu yazıda “Yapay zeka nedir?” sorusunun yanıtını arıyoruz. AI ile ilgili bilmeniz gereken 12 şeyi öğrenmeye hazır mısınız?

Yapay zeka nedir?

Yapay zeka, bir mühendislik kavramı olsa da hepimizin hayatınca önemli bir yer tutmaya başladı. Bunun nedeni, kolay bir arayüzle çok sayıda yapay zeka tabanlı aracın kullanıma sunulması. 

Yapay zeka nedir kısaca söylemiz gerekirse şöyle tanımlayabiliriz: Bilgisayar sistemlerine insan benzeri zeka yetenekleri kazandırmayı amaçlayan bir mühendislik alanı. 

Bu teknoloji sayesinde bilgisayarlar, insan zekasını taklit ederek algılama, öğrenme, çözümleme, karar verme ve problem çözme gibi görevleri yerine getirebiliyor.

Yapay zekaya daha teknik açıdan bakarsak yapay zeka hakkında bilgiler arasında şunlardan bahsetmemiz gerekir. Bu kavramlar aslında yapay zeka nasıl çalışır sorusuna da cevap vermemize yardımcı oluyor.

1. Makine Öğrenimi (Machine Learning)

Son yıllarda sürekli duyduğumuz verinin önemi işte buradan kaynaklanıyor. Çünkü yapay zeka, makine öğrenimi sayesinde bilgisayarların verilerden öğrenerek kendilerini geliştirmesini sağlıyor. 

Böylece, istatistiksel teknikler, olası sonuçları tahmin etmek ve veri analizi gibi görevleri gerçekleştirmek mümkün oluyor. 

Makine öğrenimi dediğimiz şey sayesinde internette bıraktığımız ayak izlerini takip eden bilgisayarlar, kelimenin tam anlamıyla her birimizi taklit ediyor. 

2. Derin Öğrenme (Deep Learning)

Bu zekanın, beyindeki nöronlar sayesinde oluşturduğu ağı taklit eden bir yapı ve aslında makine öğreniminin bir alt dalı. 

Yapay sinir ağları gibi karmaşık model yapılarını kullanarak büyük veri setlerinden öğrenmeyi gerçekleştiriyor. Derin öğrenme, özellikle görüntü ve ses tanıma gibi alanlarda karşımıza çıkıyor.

3. Doğal Dil İşleme (Natural Language Processing, NLP)

Biz bilgisayarlarla aynı dili kullanmıyoruz. Yine de bizi bizden iyi anlayıp analiz edebilmesini sağlayan şey işte bu doğal dil işleme süreci. 

Metin analizi, metin sentezleme, dil çevirisi gibi uygulamaları mümkün kılan da bu. Evet, Google Translate, ChatGPT gibi herkesin kullandığı uygulamalardan bahsediyoruz. 

NLP oldukça popüler bir konu ve NLP eğitimi birçok kişinin ilgilendiği bir alan. Bu çok makul bir merak. Çünkü pek çok yapay zeka tabanlı aracı yapmak için NLP bilgisi gerektiğinden, bu alanda çok sayıda çalışana ihtiyaç var.

4. Bilgi Tabanlı Sistemler (Knowledge-Based Systems)

Bilgi Tabanlı Sistemler, belirli bir alandaki uzman bilgisinden yararlanarak sorunları çözmek için mantıksal kuralları ve bilgi tabanlarını kullanır.

Bu sayede yapay zeka araçları, belli alanlara özgü çözümler üretebilir ve spesifik konularda kendini geliştirebilir.

Yapay Zeka Hakkında Bilmeniz Gereken 12 Detay

Yapay zekanın ne olduğunu öğrendiğimize göre onunla ilgili bazı önemli detaylardan da bahsedelim. Aşağıda mesleğiniz ve ilgi alanlarınız ne olursa olsun, bilmenizde fayda olan yapay zeka hakkında bilgileri görebilirsiniz

1. Yapay zekanın doğuşu yeni değil

Özellikle birkaç yıldır daha büyük kitleler tarafından konuşulan ve sıklıkla da tartışılan yapay zeka aslında çok uzun zamandır birçok alanda kullanılıyor. Google sürücüsüz araç geliştirmeye başladığında yıl 2009’du. 

Daha geriye gidelim, 1997 yılına dünya satranç şampiyonlarından biri, bilgisayar satranç oyun programlarından olan Deep Blue’ya yenildi. 

Ancak yapay zeka için bu tarihleri başlangıç olarak kabul etmek mümkün değil. Yapay zeka kavramının ilk kez 1957 yılında bir konferansta ortaya çıktığı iddiası oldukça güçlü.

Bazı yorumlara göre ise yapay zeka 1943 yılından beri gelişiyor. Hem dünya ve insan tarihini hem de dijital dönüşüm sürecini derinden etkileyen AI, günümüzde yoluna devam ediyor.

2. Geniş bir kapasiteye sahip

İnsanlar oldukça zeki ve insan zekasının gizemlerini keşfetme süreci devam ediyor. Bununla birlikte, bilişim uzmanlarının iddiasına göre yapay zekanın hesaplama gücü, 2025 yılından sonra 10 katrilyona ulaşabilir. 

Ayrıca 2030 yılında 1000 dolarlık bir bilgisayarın bellek kapasitesinin 1000 insanın belleğine eşit olacağı tahmin ediliyor. Tabii ki zeka kavramını yalnızca hesaplama gücüyle tanımlamak mümkün değil ancak yapay zeka potansiyelinin eşsiz olduğu kesin.

Diğer yandan, insanlar için kullanışlı asistanlar olan yapay zeka araçlarının eğitilmesi için veri gerekiyor. Yapay zeka eğitim sürecini besleyen makine öğrenmesi ve derin öğrenme kavramları ise oldukça karmaşık konular. 

Yapay zeka “denetimli, denetimsiz ve pekiştirmeli öğrenme” olmak üzere üç ayrı yöntemle eğitiliyor. 

3. Sağlık teknolojilerinde öncü

İlaç geliştirme, bireyselleşmiş tedavi planları hazırlama gibi birçok sağlık çözümünde yapay zekadan faydalanmak mümkün. Örneğin, Nottingham Üniversitesindeki araştırmacılar, 2017 yılına bir yapay zeka sistemi tasarladı. 

Bu sistem, 10 yıl içinde kalp krizi geçirme ihtimali olan hastaları bularak doktorlara önleme çalışmaları açısından yardımcı olabiliyor. 

Günümüzde Foundation Medicine adlı firma, kanser hastalarının genetiklerine odaklanan bir yapay zeka sisteminden yararlanıyor. Bu sistem, hastaların verilerini analiz ediliyor ve bireyselleştirilmiş tedavi planları oluşturuyor. 

Birçok görüntüleme tekniğinin (Örneğin MRG, röntgen, bilgisayarlı tomografi vb.) analizini yapabilen yapay zeka, sağlık alanında hızlı çözüm yolları sunuyor. Üstelik gelecekte ilaç geliştirme aşamasında da yapay zeka teknolojileri kullanılabilecek.

4. Hisse senetlerinin değeri artıyor

Yapay zeka alanı, gelecekte değer kazanabilecek hisseleri araştıran yatırımcılar açısından oldukça umut verici. Hisse senedi piyasasında büyük gelir fırsatı olarak görülen yapay zeka şirketleri, verimli çözümler sunmaları açısından dikkat çekiyor. 

Yapay zeka işlemcisi tasarlayan ve üreten NVIDIA adlı şirketin değeri artış gösterdi. 

Yapay zeka teknolojilerinde gelişime öncülük eden Apple, Alphabet, Microsoft, Amazon, Meta, Tesla ve NVIDIA adlı şirketler hisse senedi takipçileri tarafından “Muhteşem Yedili” olarak adlandırılıyor. 

Öneri İçerik: Çek Nedir? Ne İşe Yarar?

5. Kripto para borsasında yükselişte

Blok zinciri piyasasında web3 teknolojileriyle güç birliği kuran yapay zeka şirketlerinin coin’leri dikkat çekiyor. Bazı kripto para analistleri, gelecekte AI projelerine olan yatırım miktarının artacağını öngörüyor. 

Önemli yapay zeka coinleri arasında şunlar var: GRT, FET, OCEAN.

6. Orijinal sanat eserleri üretebiliyor

Yaratıcılık kavramına meydan okuyan yapay zeka, hayal gücünün sınırlarını zorlayan, orijinal sanat eserleri üretebiliyor. Var olan sanat eserleriyle ilgili veri alanından beslenen yapay zeka, direktifler doğrultusunda ve karmaşık süreçler sonucunda oldukça başarılı sonuçlar ortaya koyabiliyor. 

Sanat eleştirmenleri AI’ın duygusal derinlik ve özgünlükten yoksun eserler ürettiğini ve genelde bariz hatalar yaptığını savunsa da birçok insan bu yeni üretimleri yeterli, dahası şaşırtıcı buluyor. 

Üstelik yapay zeka, farklı nedenlerle düşüncelerini sanat eseri hâline getiremeyen insanlara yardımcı oluyor, bu açıdan insanlara eşitlikçi bir alan sağlıyor. 

Prompt adı verilen, yapay zeka dil modeli talimatları, sanat eğitimi olmayan insanların üretim yapabilmesini kolaylaştırıyor. 

Tüm bu olanakları göz önüne aldığımızda yapay zekanın yaratıcılığın sınırsız olanaklarını zorladığını, bizi sanat kavramını tekrar düşünmeye sevk ettiğini söyleyebiliriz.

7. Yapay zeka destekli otomobiller hayatı kolaylaştırıyor

Günümüzde yapay zeka (AI) otomotiv endüstrisinde insan hatalarını azaltma amacıyla kullanılıyor. Yol güvenliği açısından fark yaratan bu teknoloji, yalnızca araç içi sistemlerden ibaret değil. 

Örneğin, öndeki aracı fark ederek yavaşlama, kör noktaya yaklaşan bir araç varsa uyarı verme gibi birçok teknoloji yapay zekanın ürünü. Bu gibi uygulamalar sayesinde trafikteki kaza riski ve aksamalar azalıyor, sürücüler daha rahat bir sürüş deneyimi yaşıyor. 

Otomobil üreticileri ve teknoloji devlerinin iş birliği de yapay zekanın bu sektördeki gelişimini hızlandırdı. Çinli otomobil üreticisi BYD ile NVIDIA arasındaki ortaklık sonucunda otonom ve elektrikli araç teknolojilerinde daha verimli sonuçlar elde edildi.

Öneri İçerik: Oto Servis Programı Nedir?

8. Tarımda verimlilik sağlıyor

Küresel ısınma ve diğer birçok çevresel faktör nedeniyle sürdürülebilirlik ve verimliliğin her şeyden önemli olduğu bir çağdayız. AI ise daha verimli ve çevre dostu bir tarım sektörü için oldukça önemli araçlar sunuyor. 

Seraların otomatik olarak yönetilmesi, su israfının önlemesi, sürdürülebilir tarım uygulamaların geliştirilmesi konularında birçok yapay zeka geliştirmesinden söz etmek mümkün.  

Drone’lar (uçan gözler) ve robotik teknoloji sayesinde ekili tarlalar hızlı bir şekilde izlenebiliyor. Örneğin Ecorobotix adlı araç, yabani otları hedefleyerek tarımda herbisit kullanımını azaltmayı hedefliyor. 

Bu gibi AI araçlar, tarımdaki yoğun insan emeğinin azalmasına yardımcı oluyor, yüksek verimlilik sağlıyor.

Ayrıca yapay zeka toprak sağlığını değerlendirme, toprak analizi gibi konularda da insanlar için eşsiz bir asistan görevi görüyor. Birçok bilim insanı tarafından yapılan araştırmalarda yapay zekanın topraktaki azot seviyelerini analiz edebildiği de anlaşıldı. 

Gelişmeye devam eden yapay zeka tarımda daha akıllı, daha sürdürülebilir bir geleceğin yolunu açıyor. 

9. Yapay zeka eğitimde fark yaratıyor

Yapay zeka eğitim alanında hem öğretmenler hem de öğrenciler tarafından kullanılıyor. Öğretmenler, birçok yapay zeka aracı yardımıyla sınıf yönetimi, ders planı hazırlama gibi konularda destek alabiliyor. Ayrıca yapay zeka araçları, eğitimcilere kılavuz olarak çeşitli öğretim modelleri önerebiliyor.

Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarını analiz etmeye ve onlara özel aktiviteler, ödevler hazırlamaya yardımcı olan yapay zeka araçlarının özel gereksinimli öğrencilere sesli okuma gibi birçok olanak sunduğunu da eklemek gerek. 

Özellikle sesli komut özelliklerini kullanan Siri gibi akıllı dijital asistanlar, bedensel engellerin aşılmasını sağlayarak eğitim alanında fırsat eşitliği konusunda fark yaratıyor. 

10. Sorulara işe yarar cevaplar verebiliyor

ChatGPT, yapay zeka alanında diyalog bazlı olarak geliştirilen, öncü bir araç. Günümüzde Google’ın en büyük rakibi olarak görülüyor. 

Basit kullanımı ve pratik arayüzü sayesinde ChatGPT insanların merak ettiği birçok soruya cevap üretebiliyor. 

Google AI tarafından üretilen Google BARD ve Microsoft Bing tarafından geliştirilen BingCHAT ise sorulara cevap veren benzer uygulamalardan bazıları.

11. Yeni bir çağın başlangıcı oldu

Çocuklar için yapay zeka eğitimlerinin tasarlandığını biliyor muydunuz? Algoritma, sistematik düşünme, analitik düşünme ve uygulama geliştirme gibi başlıklar içeren yapay zeka eğitimleri, yeni bir çağın başladığının ispatı sayılabilir.

Bu eğitimlerin yanı sıra üniversitelerde de birçok yeni programın açılacağı Yükseköğretim Kurumu yetkilileri tarafından açıklandı. 

Yapay zeka, yeni yeteneklere ve uzmanlıklara ihtiyaç duyulmasını sağladı. Birçok insan ise aslında yeni bir çağın başlangıcında olduğumuzu düşünüyor.

Öneri İçerik: ERP Uzmanı Nedir?

12. Tehlikeli olabilir

Yapay zekanın gelişimiyle ilgili olumlu görüşler olsa da bu araçlar son derece kötü niyetlerle kullanılabiliyor. 

Örneğin deepfake adı verilen medya türü, makine öğrenme teknikleri yardımıyla insanların aslında yapmadıkları bir şeyi yapmış gibi görünmelerine neden oluyor. 

ABD Federal Soruşturma Bürosu (FBI) bir uyarı yayımladı ve deepfake yöntemini kullanıp şantaj yapan insanların son dönemde arttığını belirtti. 

Bu nedenle ses, fotoğraf, video gibi paylaşımlar yaparken dikkatli olmak önem taşıyor. Ayrıca büyük ihtimalle gelecekte, yapay zeka alanının hukuki açıdan etkili şekilde kontrol edilmesi gerekli olacak. 

Öneri İçerik: Power BI Nedir? – Power BI Nasıl Kullanılır?

Yazımızda da altını çizdiğimiz gibi, yapay zeka birçok alanda devrim yaratacak güce sahip. Üstelik hâlâ gelişiyor ve sektörleri dönüştürüyor. Alandaki gelişmeleri takip etmenizi, çalıştığınız sektörü bu gelişmeleri dikkate alarak gözden geçirmenizi öneriyoruz.