Maliyet muhasebesi nedir? Herhangi bir ürünün üretilmesi ya da hizmet sunulması sırasında karşımıza çıkabilecek tüm maliyetlerin belirlenmesi ile alakalıdır.
Maliyet muhasebesi; hizmetin sunulması veya ürün üretim işleminde karşımıza çıkabilecek her maliyetin belirlenmesi ve denetlenmesi olarak adlandırılır. Yapılan maliyet hesaplarına konu olan veriler, muhasebe sistemi ile elde edilmektedir. Maliyetlerin her aşamada doğru ve eksiksiz bir şekilde hazırlanması mümkün değildir. Bundan dolayı doğru maliyet hesabı yapmak işletmeler ve işletmede çalışan personeller açısından oldukça önemlidir.
Maliyet Muhasebesi Amaçları Nelerdir?
Maliyet muhasebesi ile tüm aşamalarda karşımıza çıkacak olan maliyetlerin hesaplanması işlemi yapılmaktadır. İşletmeler için bu konu oldukça önemlidir.
Maliyet muhasebesi amaçları nelerdir?
- Üretilen mal ve hizmetin gerçek maliyetinin hesaplanması.
- Mal ve hizmetin fiyatlandırmasının tutarlı ve rasyonel bir şekilde yapılmasının sağlanması.
- İşletmenin masraflarını ve maliyet yapısını daimi gözetim ve kontrol altında tutmak.
- İstatistiksel bilgilere göre maliyet planlarının belirlenmesini sağlamak.
- Öngörülen maliyet hesaplaması ile maliyet arasında olan sapmaları azaltmak için standart maliyet hesaplarının yapılması. Standart maliyetler, geçmişte yaşanılan gelişmelerin iç ve dış koşullara bağlı olarak ortalamaları alınarak düşünülmektedir.
- Standart maliyetlerin başarısında esas alınan öngörünün ve dış koşulun ortalamaları alınmaktadır.
Yukarıda yer alan 6 madde ile amaçlanan üretimin gerçekleşmesi için 2 farklı yöntem kullanılmaktadır. Kullanılan bu yöntemler şu şekildedir:
- Geçmişe Dönük Maliyet Analizi
- Geleceğe Yönelik Maliyet Analizi
Bu yöntemler kullanılarak işletmenin olası durumları bilmesi ve bu durumlara göre hareket etmesi gerekmektedir.
Maliyet Muhasebesi Üretim Aşamalarına Göre Maliyetler
Maliyet muhasebesi ile üretim aşamasına göre maliyet hesabı yapılmaktadır. Yapılan bu hesaplama işleminde üretim aşamasında yer alan bütün değerler düşünülmektedir.
Üretim aşamasına göre maliyetler şu şekilde karşımıza çıkmaktadır:
- Doğrudan ve Dolaylı İşçilik Maliyetleri
- Doğrudan işçilik maliyetlerinde maliyet muhasebesi yapılırken hangi ürünün üretiminde ne kadar işçilik kullanıldığı hesaplanmaktadır. Hesaplamalar sonucunda işçiliklerin yol açtığı maliyet bulunur.
- Firmada çalışan ustabaşının, formenin, yardımcı işçilerin, gözetmen kişilerin ve diğer üretim personelinin ücret ve maaş ödemeleri dolaylı işçilik maliyeti olarak adlandırılır.
- Emeklilik beledi, sosyal güvenlik, sağlık ve kaza sigortası gibi veriler, doğrudan işçilik maliyeti olarak değerlendirilmektedir.
- Doğrudan ve Dolaylı Madde Maliyetleri
- Doğrudan malzeme maliyeti hesaplaması yapılırken, ürün veya hizmetin üretimi sırasında kullanılan maddelerin ve malzemelerin maliyeti hesaplanır.
- Hangi üründen ne kadar firmaya giriyor hesaplanmıyorsa bu malzemelerin yol açtığı maliyete dolaylı madde maliyeti denilmektedir.
- Dolaylı madde maliyeti, genel imalat maliyetleri içerisinde yer almaktadır.
- İmalat Maliyetleri
İmalat maliyetleri aşağıda belirtilen bütün maliyet çeşitlerini kapsamaktadır. Bu maliyetler şu şekildedir:
- Dolaylı işçilik maliyeti,
- Dolaylı madde maliyeti,
- Dolaylı malzeme maliyetleri,
- Amortismanlar,
- Kira bedeli,
- Vergi bedeli,
- Sigorta giderleri,
- Enerji ve yakıt giderleri,
- Aydınlatma giderleri,
- Araştırma ve geliştirme harcaması.
- Üretim Dışı Maliyetler:
Maliyet muhasebesi işlemi içerisinde ürünlerin birim satış fiyatlarının belirlenmesinde dikkate alınması gereken bazı ek bedeller vardır. Bu bedeller üretim faaliyetleri ile ilişkisi olmamasından dolayı üretim dışı maliyet olarak muhasebede adlandırılmaktadır. Yer alan bu maliyetler kendi içerisinde 2 farklı grupta incelenmektedir. Bu gruplar şu şekildedir:
- Genel Yönetim Maliyetleri,
- Satış Maliyetleri.
Maliyet Muhasebesi – Kısa Dönemli Maliyetler
Maliyet muhasebesi içerisinde kısa dönemli maliyetler de hesaplanmaktadır. Kısa dönem içerisinde firmanın mevcut sermaye donanımı, üretim araçları ve üretim kapasitesinin değiştirilemeyeceği süreyi ifade eder.
Kar analizi yapılması sırasında ele alınan işletme maliyetleri şu şekilde sıralanabilir:
- Toplam Sabit Maliyetler (TSM):
Büyüklüğü, yapılan üretim maliyetinden etkilenmeyen maliyetlere denilmektedir.
- Toplam Değişken Maliyetler (TDM):
İşletmenin üretim miktarı esas alınarak artma ve azalma gösteren maliyetlere denilmektedir. Toplam sabit maliyetler ve toplam değişken maliyetlerin toplamı, toplam maliyet (TM) değerini vermektedir.
- Ortalama Maliyetler (OM):
Belirli bir üretim işleminin sonunda oluşan miktara giden toplam maliyetin üretim miktarına bölünmesi ile elde edilir. Ortalama maliyet, ortalama değişken maliyet ve ortalama sabit maliyet değerlerinin toplanması sonucunda elde edilmektedir. Ortalama maliyet, ortalama sabit maliyetler ve ortalama değişken maliyetler değerlerinin toplamına eşittir. Bunun sonucunda bir birimlik ürünün kaça mal olduğunun belirlenmesinde kullanılmaktadır.
- Ortalama Sabit Maliyetler (OSM):
Toplam sabit maliyetlerin, toplam üretim miktarına bölünmesi ile ortalama sabit maliyetler bulunmaktadır. Matematiksel olarak gösterimi OSM = TSM / Q olarak geçmektedir.
- Ortalama Değişken Maliyetler (ODM):
Birim başına düşen değişken maliyet miktarına ortalama değişken maliyetler denilmektedir. Matematiksel olarak gösterimi ODM = TDM / Q olarak geçmektedir.
- Marjinal Maliyetler (MM):
İşletme ve firmanın üretim aşamasında yaptığı bir birimlik artışın toplam maliyete ne kadar yol açtığı burada hesaplanmaktadır. Matematiksel olarak gösterimi MM = ΔTM / ΔQ olarak geçmektedir. (ΔTM açılımı: Toplam maliyetteki artış, ΔQ açılımı: Üretimdeki bir birimlik artış.) Marjinal maliyetlerin göstermiş olduğu gelişmeler, işletmenin hangi üretim seviyesine karar kılması gerektiği konusunda yol göstericidir.
Maliyet Muhasebesi Faydaları
Maliyet muhasebesi yapmanın şirketlere birçok faydası bulunmaktadır. Özellikle gelişme aşamasındaki şirketlerin, maliyet hesabı yaparak gelişmeleri daha etkili olacaktır.
Maliyet muhasebesi yapmanın faydaları nelerdir?
- Şirketler için geçmiş ve gelecek planlarında yol haritası çizilmesi sağlanır. Bundan dolayı planlamalara önemli katkıda sağlanmış olur.
- Üretilen hizmet ve malların gerçek maliyetlerinin belirlenmesi sağlanır.
- İşletmenin bütün aşamalarda kullandığı masrafları, maliyet yapısını gözeterek kontrol altında tutar.
- Şirkete istatistiksel bilgilerin ve maliyetlendirme planlarının sunulması sağlanır.
- Mal ve hizmetlerin fiyatlandırmasının daha tutarlı ve rasyonel olması sağlanır.
- Beklenen maliyetler ile gerçekleşen maliyetler arasındaki sapma değerler belirlenir. Bu sayede sapma değerlerin daha az olması sağlanır.
Yukarıda verilen 6 fayda sayesinde şirketlerin gelişimi daha etkili olacaktır.
Maliyet Muhasebesi Uzmanı
Şirketler tarafından yapılan muhasebe hesaplarının etkili bir şekilde hesaplanması için bu meslek dalında çalışan uzmanlar bulunmaktadır.
Maliyet muhasebesi uzmanı, şirketin üretim maliyetlerini hesaplayan ve ürünün satılması gereken fiyatını belirleyen kişidir. Uzmanlar; hammadde, işçilik, lojistik, vergiler ve imalat değerleri gibi birçok standart giderleri hesaplamaktadır. Bu alanda uzman olan kişiler genellikle imalat bölümünde çalışmaktadır. Muhasebe uzmanı olmak isteyen kişilerin dört yıllık ekonomi, işletme, endüstri mühendisliği ve finans bölümlerinden mezun olması koşulu vardır. Bunun yanı sıra İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi lisans derecesi mezunları da gerekli eğitimleri alarak görev yapabilirler. Alanın uzmanlarında olması gereken genel özellikler bulunmaktadır. Bu özelliklerin en temeli dikkatli ve disiplinli bir yapıya sahip olmaktır.
Maliyet Muhasebesi Uzmanında Aranılan Özellikler
Alan genellikle birçok farklı iş modelini denetlediği ve izlediği için uzmanlar ve personeller arasında belirli özellikler aranmaktadır.
Maliyet muhasebesi uzmanında aranılan özellikler şu şekildedir:
- Analiz ve raporlama becerisi gelişmiş kişiler olmalıdırlar.
- Excel başta olmak üzere birçok Microsoft Office programını aktif bir şekilde kullanmak gerekmektedir.
- Şirketlerin genel aradığı erkek kriterlerinde, erkek adayların askerlik hizmetini tamamlamış olması gerekmektedir.
- İyi derecede İngilizce bilgisine sahip olmak gerekmektedir.
- Ekip çalışmalarına uygun çalışan bireyler olmak gerekmektedir.
Yukarıda yer alan özellikler genel olarak çoğu şirketin istediği özellikler arasında gelmektedir. Bunların yanı sıra bazı şirketlerin ek özellikler istediği de görülmektedir.